Verander de aanpak van milieu-uitdagingen. Het idee wint geleidelijk aan terrein in economische en financiële kringen. Negatieve externe effecten veroorzaakt door menselijke activiteiten zijn inderdaad belangrijke risicofactoren voor de economie geworden.. Gevolg: we moeten daarom verder gaan dan het raamwerk van conventionele berichtgeving. Wat is deze nieuwe aanpak? Wat zijn de uitdagingen voor boekhouding en financiën? Wat houdt duurzame financiering in? Update met Teddy Turmel, consultant-trainer in bedrijfsfinanciering.
Tot voor kort bestonden bedrijfsrapportagedocumenten uitsluitend uit financiële gegevens. De boekhouding negeerde daarom milieuoverwegingen: uitputting van natuurlijke hulpbronnen, vervuiling, klimaatverandering, enz.
De huidige milieusituatie vereist dat we het conceptuele raamwerk van de financiële wereld heroverwegen. Hier komt de extra-financiële boekhouding om de hoek kijken. Het doel van deze nieuwe aanpak: rekening houden met de economische, sociale en ecologische impact van de activiteiten van een bedrijf.
Met dit in gedachten heeft de Hoge Raad van de Orde van Registeraccountants (CSOEC) via zijn Comité Extra-financiële Standaardisatie en MVO de eerste Algemene Vergadering van de Extra-Financiële Boekhouding georganiseerd op 23 november 2022.
Maar het is moeilijk om te navigeren tussen de overvloed aan concepten: extra-financiële verslaggeving, Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO), controle op milieubeheer, duurzame financiering, CSRD, TCFD…
Om de zaken duidelijker te zien, volgen hier de drie beoogde studiegebieden: extra-financiële rapportering, controle van het milieubeheer en CARE-boekhouding.
1. Extra-financiële rapportering
In oktober 2014 voorzag de Europese richtlijn NFRD (Non Financial Reporting Directive) in de publicatie van informatie over milieubescherming. In januari 2024 treedt een nieuwe richtlijn in werking: de CSRD of Corporate Sustainability Reporting Directive. Het gaat om de publicatie van duurzaamheidsinformatie door bedrijven. Het zal dus de NFRD vervangen. Deze richtlijn is op 21 april 2021 voorgesteld.
Vanaf januari 2024 zal dit gepaard gaan met het publiceren van extra-financiële rapportages over milieu-, sociale en maatschappelijke kwesties. In detail zijn dit de belangrijkste wijzigingen:
- meer bedrijven zullen getroffen worden, en met name alle bedrijven op Europese gereglementeerde markten;
- standaardisatie van verplichtingen. Bedrijven zullen gedetailleerde informatie moeten publiceren over hun sociale en milieueffecten, op basis van geharmoniseerde Europese normen;
- een unieke locatie en format. De rapportage wordt gepubliceerd in een specifiek deel van het bestuursverslag en in één Europees elektronisch formaat;
- een verplichte verificatie van de informatie door een auditor of een onafhankelijke derde partij.
Extra-financiële rapportering maakt het dus mogelijk om deel uit te maken van een duurzame ontwikkelingsaanpak. Het maakt het ook mogelijk om sociale verantwoordelijkheid te meten via indicatoren en instrumenten zoals de TCFD (Taskforce on Climate-related Financial Disclosures) of de nieuwe CSRD-richtlijn.
2. Controle van het milieubeheer
Het concept van duurzame ontwikkeling is uitgestorven en blijft zeer ontoereikend in het licht van de ecologische realiteit.
Deze milieukwesties vereisen de oprichting van een nieuw onderdeel van de management control. Deze component integreert de milieuprestaties en anticipeert op de risico's die inherent zijn aan menselijke activiteiten.
Milieumanagementcontrole is een proces gericht op het implementeren van de groene strategieën van de organisatie. Met groene of milieustrategieën bedoelen we het rekening houden met de natuurlijke omgeving in de competitieve, politieke en industriële strategieën van de organisatie.
Deze nieuwe aanpak nodigt uit tot reflectie over belangrijke financiële concepten zoals:
- creatie van welvaart. Het kan niet langer uitsluitend financieel zijn. Het moet noodzakelijkerwijs sleutelbegrippen integreren die verband houden met het behoud van levende wezens (biodiversiteit, water, vervuiling, enz.);
- het optreden. Hoe kunnen niet-financiële indicatoren worden geïntegreerd om de werkelijke prestaties te meten, rekening houdend met natuurlijk erfgoed?
- efficiëntie. Het moet niet alleen financiële en menselijke hulpbronnen omvatten, maar ook en vooral natuurlijke hulpbronnen die absoluut essentieel zijn voor het leven op aarde.
Ten slotte vereisen de risico's die door menselijke activiteiten worden veroorzaakt een herdefinitie van het in kaart brengen van risico's. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om klimaatverandering en de gevolgen daarvan, zoals hittegolven, droogtes en overstromingen, die grote systeemrisico's met zich meebrengen.
De missie van milieubeheercontrole moet het voorkomen en beheersen van het optreden van deze “nieuwe” risico’s zijn.
3. ZORGboekhouding
Boekhouden zoals het momenteel wordt beoefend, is totaal niet in overeenstemming met de fysieke realiteit van ons milieu: grenzen aan grondstoffen, energie, afvalproductie, vervuiling, enz.
De altijd gehanteerde redenering is gebaseerd op de voorraadboekhouding en niet op de stroomboekhouding. Met andere woorden: we doen alsof de hulpbronnen onbeperkt zijn en de groei potentieel oneindig.
Vandaar de noodzaak om de aanpak te veranderen. De CARE-methode (Comprehensive Accounting in Respect of Ecology or Accounting Adapted to Environmental Renewal) heeft tot doel rekening te houden met de jaarlijkse achteruitgang van natuurlijke hulpbronnen in de financiële rekeningen van bedrijven. Het gevolg daarvan? Behoud van ecosysteemerfgoed.
Het bijzondere doel ervan is het meten van sociale en ecologische kwesties, zoals natuurlijk kapitaal, en houdt meer rekening met de grenzen van ecosystemen.
CARE-boekhouding sluit aan bij het economische concept van sterke duurzaamheid. Het maakt het mogelijk om de acties van de organisatie te identificeren die werkelijk verenigbaar zijn met het behoud van ecosystemen.
Hier zijn enkele voorbeelden van de aanpassing van traditionele boekhoudprincipes aan deze nieuwe methode:
- beginsel van niet-boekhoudkundige compensatie dat gebaseerd is op het idee van de vervangbaarheid van kapitaal in de economie – het idee volgens welke kapitalen vervangbaar of uitwisselbaar zijn.
Dit simplistische principe komt niet overeen met de fysieke realiteit. We moeten daarom rekening houden met de beperkingen en het niet-vervangbare karakter van bepaalde hulpbronnen (water, lucht, enz.);
- voorzorgsmaatregel om het milieu- en menselijk kapitaal te meten dat wordt beïnvloed door de activiteiten van het bedrijf. De verslechtering van dit kapitaal wordt verklaard door de afschrijvingen die in de balans worden vastgelegd (berekening van de kosten voor het in stand houden van dit kapitaal).
Wat u moet onthouden: met de huidige en toekomstige milieu-uitdagingen zal de financiële sector duurzaam zijn of niet. Het moet zichzelf opnieuw uitvinden door middel van intelligente extra-financiële rapportage, managementcontrole die anticipeert op ecologische risico's en deze voorkomt, en boekhouding waarvan de normen zinvol zijn en de fysieke en biologische realiteit niet negeren. Het valt nog te bezien of het deze uitdagingen aankan.
