Professionals in de gezondheidszorg, of ze nu werken of in opleiding zijn, worden blootgesteld aan burn-out vanwege de moeilijke omstandigheden waarin ze werken. Het voorkomen van burn-out is van cruciaal belang om de gezondheid en het welzijn van gezondheidswerkers te waarborgen en een efficiënt gezondheidszorgsysteem in stand te houden. Maar hoe kan dit worden bereikt? Welke actie moet er worden ondernomen en op welk niveau? Nadine Le Jeune, verpleegkundige, gezondheidsmanager, trainer, onderwijsingenieur en evaluator voor sociale en medisch-sociale instellingen en diensten (ESSMS), neemt een kijkje in de keuken.
Het burn-outsyndroom is een toestand van fysieke, emotionele en mentale uitputting veroorzaakt door langdurige en overmatige stress.
Volgens het Institut de veille sanitaire hebben 480.000 mensen in Frankrijk last van pijn op het werk. 7 % van hen (ongeveer 30.000) hebben specifiek te maken met burn-out. Volgens het collectief Santé en danger (oktober 2022) zegt 98,4 % van de gezondheidswerkers moeilijkheden te ondervinden die leiden tot lijden op het werk (tegenover 97,3 % in januari 2021). 77,9 % is al gediagnosticeerd met een burn-out. 34 % met een werkonderbreking van 0 tot 3 maanden, rekening houdend met het feit dat na een burn-out 12,8 % volledig van carrièrepad zijn veranderd).
Klinische verschijnselen van burn-out
Dit syndroom kan zich uiten in symptomen van verschillende ernst, met een geleidelijk en vaak sluipend begin.
Emotionele en fysieke manifestaties
Deze aandoening uit zich als aanhoudende vermoeidheid met hoofdpijn, spierpijn, slaapstoornissen en een laag energieniveau. Deze vermoeidheid vertaalt zich in een onvermogen om te gaan met stress of emotionele eisen op het werk.
Depersonalisatie
Om zichzelf te beschermen tegen emotionele stress, worden professionals minder empathisch. Ze klagen vaak over patiënten of werkomstandigheden.
Het gevoel van inefficiëntie
Dit gevoel van onbekwaamheid of nutteloos werk leidt tot een daling van de motivatie en zelfs een verlies van passie voor het werk.
Cognitieve manifestaties
Concentratieproblemen, frequente vergeetachtigheid en verminderd besluitvaardig vermogen komen vaak voor. Deze moeilijkheden kunnen leiden tot fouten of vergissingen die de kwaliteit van de zorg kunnen beïnvloeden.
Psychosomatische symptomen
Pijn op de borst, hartkloppingen, maag- en darmproblemen en spierspanning zijn symptomen die vaak voorkomen als reactie op langdurige stress.
Stemmingsstoornissen
Angst en depressie zijn manifestaties. In ernstige gevallen kan dit leiden tot gevoelens van wanhoop en zelfs zelfmoordgedachten.
Gedragsproblemen
Om met stress om te gaan of tijdelijk aan de druk te ontsnappen, kunnen zorgverleners meer middelen gaan gebruiken, zoals alcohol, tabak of zelfs psychotrope drugs.
Risicofactoren
Het Gollac-rapport analyseerde psychosociale risico's op het werk (RPS). Het identificeerde zes categorieën risicofactoren die bijdragen aan gevallen van burn-out op het werk.
Zorgen voor verzorgers betekent een menselijker en veerkrachtiger gezondheidszorgsysteem garanderen.
Michel Gollac
Wat je moet weten
Het Gollac-rapport is een belangrijk document over de preventie van RPS op de werkplek. Het rapport, dat in 2011 werd gepubliceerd, is opgesteld door een groep deskundigen onder leiding van socioloog en statisticus Michel Gollac. Het doel is om een wetenschappelijke basis te bieden voor de beoordeling van psychosociale risico's en maatregelen voor te stellen om de geestelijke gezondheid van werknemers te verbeteren.
Werkbelasting
Emotionele eisen
Beperkte autonomie
Werkrelaties
Waardeconflicten
Baanonzekerheid
Werkintensiteit en organisatie
Zorgverleners worden tegenwoordig geconfronteerd met een hoge werkdruk. Dit wordt nog verergerd door lange werktijden, nachtdiensten en de druk om een hoge kwaliteit van zorg te bieden ondanks tijd- en personeelsbeperkingen.
Hoge emotionele eisen
Zorgverleners worden voortdurend geconfronteerd met situaties van lijden, ziekte en soms de dood. Ze moeten hun eigen emoties beheersen en tegelijkertijd aanwezig blijven en zich inleven in hun patiënten.
Autonomie en manoeuvreerruimte
Weinig autonomie en een gebrek aan beslissingsruimte kunnen leiden tot gevoelens van machteloosheid en frustratie, wat de stress op het werk kan verhogen.
Relaties op het werk
Gespannen relaties, gekenmerkt door conflicten, gebrek aan erkenning of zelfs pesterijen, verhogen stress en angst op het werk.
Tegenstrijdige waarden
Ze ontstaan wanneer persoonlijke waarden botsen met professionele praktijken. Een verzorger kan zich bijvoorbeeld in tweestrijd voelen als hij gedwongen wordt om zorg te verlenen in omstandigheden die hij als vernederend voor patiënten beschouwt.
Baanonzekerheid
Bezuinigingen dwingen verzorgers om een steeds grotere werklast op zich te nemen met minder middelen. Dit kan leiden tot een gevoel van verlatenheid en een gebrek aan erkenning, wat een burn-out in de hand werkt.
Risicofactoren benadrukken meerdere bronnen van stress op het werk en hun mogelijke effecten op de gezondheid van professionals.
Het is van essentieel belang om beleid en praktijken in te voeren die gericht zijn op het verbeteren van de kwaliteit van het arbeidsleven, om zo bij te dragen aan de kwaliteit van de zorg.
Burn-out voorkomen: jezelf beschermen tegen burn-out
Het voorkomen van het burn-outsyndroom onder zorgverleners vereist een holistische benadering. Deze aanpak combineert individuele en organisatorische inspanningen.
Dit zijn de acties die moeten worden ondernomen.
1. Trainingsprogramma's over stressmanagement en veerkracht ontwikkelen en uitrollen
Het doel is om verzorgers te helpen hun emotionele lading te beheersen, de tekenen van stress vroegtijdig te herkennen en een gevoel van verantwoordelijkheid te ontwikkelen. veerkracht met de dagelijkse uitdagingen. Dit initiatief wordt gezamenlijk uitgevoerd door de personeelsafdeling en de gezondheidsdienst om ervoor te zorgen dat het effectief en in lijn met de behoeften van verzorgers wordt geïmplementeerd.
Train jezelf
Burn-outsyndroom voorkomen bij zorgverleners
2 belangrijke punten:
- Onderscheid maken tussen psychosociale risico's, burn-out, stress en aanverwante concepten
- De tekenen van een burn-out herkennen
Voorbeeld van een praktische oefening:
- Opstellen van een overzicht van de verschillende preventiespelers en beschikbare institutionele instrumenten
Deelnemers aan het woord:
Paul, operatiekamerverpleegkundige
"Toen ik in een operatiekamer werkte, voelde ik me ontzettend moe zonder het echt onder woorden te brengen. Dankzij deze training realiseerde ik me dat ik me in een pre-burn-out situatie bevond. Ik ontdekte strategieën om mijn energie te behouden en een balans te vinden tussen mijn professionele en persoonlijke leven. Het was een echte wake-up call!
Claire, gezondheidsmanager
"Ik heb dagelijks te maken met werkdruk en teamspanningen. De cursus gaf me de sleutels in handen om de tekenen van burn-out bij mezelf en mijn collega's te herkennen. Ik heb ook geleerd hoe ik praktische stappen kan ondernemen om de levenskwaliteit op het werk te verbeteren. Het is een essentiële training voor onze sector!
Béatrice, ziekenbroeder
"Door de gespreide werktijden, het gebrek aan personeel en de emotionele belasting was ik ten einde raad. Dankzij deze cursus begreep ik de mechanismen van burn-out en hoe ik kon handelen voordat het te laat was. Ik vond het ook fijn om met andere verzorgers te praten: we maken allemaal dezelfde problemen mee en het is goed om je begrepen te voelen.
Train jezelf
- Stressniveaus en -factoren beoordelen
- Reacties op stress begrijpen
- Je eigen persoonlijke en professionele stressfactoren identificeren
Voorbeeld van een praktische oefening: zelfdiagnose van stressniveaus om stressoren op het werk te identificeren
2. Arbeidsomstandigheden verbeteren en overbelasting verminderen
Het doel is om een zorgomgeving te bevorderen waarin professionals zich volledig kunnen concentreren op de kwaliteit van de zorg, zonder overspoeld te worden door buitensporige eisen. Deze actie wordt in de eerste plaats uitgevoerd door de uitvoerende macht in de gezondheidszorg, om een optimale en duurzame werkomgeving voor zorgprofessionals te garanderen.
3. Een ondersteunende en coöperatieve werkomgeving creëren
Professionals kunnen elkaar ondersteunen om een gevoel van saamhorigheid en collectieve steun te creëren, waardoor zorgprofessionals beter met stressvolle situaties kunnen omgaan. Dit initiatief wordt gezamenlijk uitgevoerd door de personeelsafdeling en managers in de gezondheidszorg, met de actieve betrokkenheid van de teams zelf, om een zorgzame en op samenwerking gerichte werkcultuur te bevorderen.
Getuigenissen :
"Voorheen voelde ik me vaak alleen onder de werkdruk. Maar nu onze afdeling mogelijkheden heeft gecreëerd voor collega's om met elkaar te praten en elkaar te steunen, heb ik echt het verschil gevoeld. We hebben informele bijeenkomsten geïntroduceerd waar iedereen zijn moeilijkheden en successen kan delen. Het is niet veel, maar de wetenschap dat mijn collega's begrijpen wat ik doormaak en dat we elkaar kunnen helpen, maakt het verschil. Ik voel me nu dagelijks rustiger en minder gestrest. Sandra, verpleegster
"Ik heb altijd gedacht dat teamgeest essentieel was in ons beroep, maar we hadden niet per se de middelen om het te versterken. Sinds onze school mensen stimuleert om samen te werken, met onderlinge hulpteams en teamworktrainingen, merk ik een echte verbetering. We praten meer met elkaar, we steunen elkaar meer en zelfs in moeilijke tijden weten we dat we op elkaar kunnen rekenen. Het heeft mijn dagelijks leven compleet veranderd. Stéphanie, zorgassistente
4. Een evenwicht tussen werk en privé aanmoedigen
Dit komt zowel zorgverleners als patiënten ten goede. Dit kan worden bereikt door het aanpassen van werktijden, het beperken van administratieve lasten, het respecteren van rustperiodes, het bieden van toegang tot psychologische ondersteuning, etc. Een uitgeruste en voldane professional is attenter, beschikbaar en efficiënter, wat de relatie met patiënten en de kwaliteit van de geleverde zorg verbetert.
5. Regelmatige controle- en evaluatiemechanismen opzetten
Het doel is om de effectiviteit van preventiestrategieën te meten door het opzetten van regelmatige tevredenheidsenquêtes en individuele interviews om directe feedback van professionals te verzamelen met het oog op het aanpassen van beleid en strategieën voor de kwaliteit van het beroepsleven.
Voorbeelden:
- Tevredenheidsonderzoeken: kwaliteit van leven op het werk, perceptie van preventiemaatregelen
- Individuele gesprekken: jaarlijks gesprek, gesprek bij terugkeer na ziekteverlof, feedback na training, enz.
Lees ook
Burn-out onder zorgverleners is een volksgezondheidsprobleem dat vroegtijdige aandacht en interventie vereist. Het opzetten van ondersteuningsprogramma's, het verbeteren van de werkomstandigheden en het aanmoedigen van stressbeheersingspraktijken zijn essentieel om de geestelijke en lichamelijke gezondheid van gezondheidswerkers te beschermen en een hoge zorgstandaard te handhaven.
